ملاصدرا

نوشتاری کوتاه پیرامون اعتدال و افراطی گرایی در نقد و موافقت تصوّف و فلسفه

نقد و انتقاد به معنای «ارزیابی منصفانه ی یک چیز» است. نقد و وارسی گفتار، نوشتار و یک کردار، برای شناسایی و شناساندن زیبایی و زشتی، درستی و نادرستی آن است. ناقد همان کاری را می کند که یک پزشک در معاینۀ مریض خود انجام می دهد. همان طور که یک پزشک هنگام عیب جویی مریض خود به دنبال درمان بیمار خود است، ناقد نیز عیب جویی اش باید از روی خیر خواهی و به قصد خدمت باشد.

زمانی می توانیم انتظار پیشرفت و اصلاح در یک جامعۀ فرهیخته را داشته باشیم که افکار و اندیشه ها با بررسی و نقد قرین باشند. یکی از مهمترین ارکان و شرایط طرح یک اندیشه و نقد آن فضایی است که نقد در آن طرح می شود اگر فضا مناسب و روش درست نباشد، و نیز مراعات اصول اخلاقی و معرفتی نشود، نقد تبدیل به مناقشاتی بی ثمر خواهد شد، به علاوه مفاسد و مشکلات اجتماعی نیز به بار خواهد آورد.

«فلسفه، عرفان و تصوف» از موضوعاتی است که همیشه در جامعۀ علمی اسلامی معرکۀ آراء بوده و مورد نقد و بررسی قرار می گیرد. در میان طرفداران و مخالفان این مکاتب در طول تاریخ مناظرات و مباحثات تندی وجود داشته و دارد. حتی بعضی از گروه های فکریِ طرفدار نیز، گاهی با هم دشمنی جدی دارند. در این نوشتار برآنیم تا نیم نگاهی به برهه ای کوتاه ولی بس مؤثر در تاریخ مناقشات این مکاتب داشته باشیم. یکی از جنجالی ترین دوره ها برای مناقشات اعتقادی این مکاتب، قرن یازدهم است یعنی زمان اوج قدرت علامۀ مجلسی به عنوان بزرگترین عالم شیعه که بیشترین تأثیر را بر جامعۀ علمی شیعه تا زمان ما گذاشت. او با این تفکرات به شدت مخالف و آنها را مغایر با تعالیم اهل بیت (علیهم السلام) می دانست و در بسیاری از آثار خود به مناسبت های گوناگون زبان به نقد آنها گشوده است.

اگر تاریخ شیعه را قبل از علامۀ مجلسی در قبول و باز خورد به این اندیشه ها ملاحظه کنیم و اشتیاق طالبان علم را به تحصیل و تعلیم عرفان، تصوّف و فلسفه، و همچنین علاقۀ دولتمردان صفویه به این مکاتب را مرور نماییم به حق باید تصریح کنیم که

ادامه مطلب

روایات بسیاری درباره اهمیت و جایگاه حیا و عفت و نقش آن در ایمان فرد وارد شده است که ابتدا به برخی از آنها اشاره می کنیم:

• امام صادق علیه السلام : لَا إِیمَانَ لِمَنْ لَا حَیَاءَ لَه‏: ایمان ندارد کسی که حیا ندارد. [۱]
• رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم : الحیاء هو الدّین کلّه‏: حیا تمام دین است‏ [۲]
• رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم : الحیاء و الإیمان قرنا جمیعا فإذا رفع أحدهما رفع الآخر: حیا و ایمان قرین یک دیگرند اگر یکى از میان برخاست دیگرى هم برود . [۳]
• رسول اکرم صلى الله علیه و آله : إذا رأیت من أخیک ثلاث خصال فارجه: الحیاء و الأمانه و الصّدق و إذا لم ترها فلا ترجه‏: وقتى در برادر(دینی) خود سه صفت دیدى به او امیدوار باش، حیا و امانت داری و راستگویی و اگر آن ها را ندیدی به او امید نداشته باش‏. [۴]

در احوالات شهاب الدین سهروردی نقل شده است که :

شیخ شهاب الدین سهروردی به رسالت به دمشق آمده بود و با اصحاب گفت: به زیارت شیخ علی کردی می رویم.

به شیخ گفتند که: «وی مردی است که نماز نمی گذارد و اکثر اوقات مکشوف العوره می باشد.»

شیخ گفت:

ادامه مطلب

دفتر آیت الله شبیری زنجانی در پاسخ به سوالی درباره التزام فکری به عرفان صاحب فصوصی و فلسفه صدرایی نوشت: التزام به روش‏ فقهای عظام امامیّه که عمل به آداب و سنن مأثوره و روایات معتبره مرویّه از پیامبر و ائمه معصومین «سلام الله علیهم اجمعین» است، تنها راه مطمئن تزکیه و سعادت و کمال است.

متن این پرسش و پاسخ ، بدین شرح می باشد :

■ با سلام

با توجه به بروز برخی اختلافات در میان طلاب پیرامون برخی مسائل علمی بر خود لازم دیدیم تا از محضر مرجع عالیقدر ، درباره این موارد اختلافی ، استفتاء و کسب تکلیف نمائیم :

اولا: پیرامون روش علمی و سلوکی محی الدین ابن عربی و به تعبیر واضح تر معتقد شدن به عرفان صاحب فصوصی .

ثانیا: پیرامون مسائل فلسفی و به طور کلی شیوه فلاسفه در بررسی مسائل خصوصا مباحث ملاصدرا در اسفار پیرامون مسئله وحدت وجود و معاد.

با تشکر

 

■ سلام علیکم

التزام به روش‏ فقهای عظام امامیّه که عمل به آداب و سنن مأثوره و روایات معتبره مرویّه از پیامبر و ائمه معصومین«سلام الله علیهم اجمعین» است، تنها راه مطمئن تزکیه و سعادت و کمال است.

تذکر این نکته حائز اهمیت می باشد که بسیاری از فقهای طراز اول شیعه در دوران معاصر ، بر مبانی وحی و معصومین علیهم السلام در سلوک نظری و عملی و نقد مبانی فلسفه صدرایی و عرفان محیی الدینی تاکید نموده اند که نمونه هایی از آن را می توان در “انتقاد آیت الله سیستانی از رویکرد فلسفی در تحول علوم انسانی” و

ادامه مطلب

پاسخ به ایمیل ارسالی شاگرد آیت الله جوادی آملی درباره مناظره با آیت الله سیدان

در پی انتشار مطالبی با عنوان مناظره آیت الله جوادی آملی با آیت الله سیدان در سایت شفقنا یکی از شاگردان آیت الله جوادی با ارسال ایمیلی، مطالب انتسابی در کتاب «مناظره حضرت آیت الله جوادی آملی با حضرت آیت الله سیدان» به استادش را رد کرد!!

متن ایمیل ارسالی شاگرد آیت الله جوادی آملی :

« چندی پیش مطلبی تحت عنوان مناظره حضرت آیت الله جوادی آملی با حضرت آیت الله سیدان در سایت شفقنا در چند نوبت منتشر شد. مطالبی که به عینه از کتابی تحت همین عنوان گزیده شده بود. همین امر باعث شد تا تصمیم بگیرم نکاتی را به محضر مسوولان سایت و خوانندگان محترمتان معروض دارم.

در سال انتشار کتاب توفیق زیارت حضرت ثامن الائمه دست داده بود و به حسب اتفاق

ادامه مطلب

اسماء الله؛ ستون فقرات و اسکلت عرفان ابن عربی – آیت الله شیخ مرتضی رضوی

ستون فقرات و اسكلت تصوف محیي الدين «اسماء الله» است. او اندام‏هاي تصوف خود را به شبكه‏ اي از اسامي خدا مي‏چيند. اين اصل اساسي او است كه ابتكار اوست و هيچ كسي در آن سهم و اشتراك ندارد. در مباني و مسائل ديگر، نحله‏ ها و فرقه‏ ها و افراد ديگر نيز بحث كرده ‏اند و مباحث محیي الدين در اين مباني و مسائل ابتكار نيست، و بيشتر ماهيت «موضع‏گيري» يا گزينش يك باور و رد باور ديگر است، و دست بالا اين كه يك اصطلاح يا يك موضوع شناخته شده و معروف را به گونه ابتكاري برگزيده است.

اما «موضوع» قرار دادن اسماء الله و چرخانيدن همه مباحث به محور «اسماء» از هر جهت خاص او و مال اوست، كسي در ميان مسلمانان تا آن روز بحثي را تحت عنوان «اسماء الله» مطرح نكرده بود. او اين ابتكار را به شرح زير انجام داد:

1ـ براي اولين بار در ميان مسلمانان اسماء الله را «موضوع» قرار داد.
2ـ همه مباحث (خداشناسي، هستي ‏شناسي، انسان‏ شناسي، شناخت رابطه خدا با جهان و بالعكس، شناخت رابطه انسان با خدا و بالعكس، معيارهاي تفسير قرآن، معيارهاي برخورد با سنت و حديث، نحوه نگرش به رابطه طريقت و شريعت و…) را به محور اين «موضوع» چرخانيد.
3ـ محیي الدين اين «موضوع» را طوري بر همه علوم و معارف، شمول داد كه

ادامه مطلب

ابوحامد محمد غزالی (امام محمد غزالی) معتقد بود که امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) باعث اختلاف میان امت شده است! – برگرفته از مصاحبه با نویسنده «حیات فکری غزالی»

نظر دینانی درباره غزالی اشتباه است/ غزالی کمر به قتل ایرانیان بست. ما شخصیتی مانند ملاصدرا را می‌بینیم که در سه حوزه کلام، فلسفه و عرفان تخصص دارد و بسیار متأثر از غزالی است. صدرالمتألهین در آثارش مکرر از غزالی سخن گفته و از وی به بزرگی یاد می‌کند!! و او را فرد مهمی می‌داند!!...

در این پست گزیده ای از مصاحبه ی مولف کتاب «حیات فکری غزالی» با خبرگزاری فارس را مرور خواهیم کرد. پیش تر و در مطالب قبلی عنوان کردیم که ابوحامد محمد غزالی معروف به امام محمد غزالی لعن یزید بن معاویه را جایز ندانسته و ترحم بر وی را مستحب قلمداد نموده است!! همچنین مهدی کمپانی زارع – مولف کتاب حیات فکری غزالی – ضمن این که غزالی را یکی از شخصیت های تاثیر گذار عالم اسلام میداند! معتقد است که وی امیرالمومنین علی علیه السلام را عامل اختلاف امت اسلامی میدانسته!! و با هیچ گروهی به اندازه شیعیان دوازده امامی

ادامه مطلب

■اشاره:
متنی که از نظر می گذرانید، حاصل گفتگوی ما با دکتر یحیی یثربی استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی است. دکتر یثربی آثار متعددی را در نقد فلسفه و عرفان نگاشته است که از جمله آنها کتاب نقد حکمت متعالیه ملاصدرا است. وی در گفتگو با سمات بسیار صریح به نقد فلسفه اسلامی و بويژه حکمت متعالیه ملاصدرا می پردازد. امیدواریم مطالعه این گفتگو برای خوانندگان ارجمند سمات مفید باشد.

■سمات: بسم الله الرحمن الرحیم. خیلی لطف فرمودید که این فرصت را در اختیار ما قرار دادید؛ خوب است حضرتعالی مختصری از زندگی نامه علمی تان را برای آشنایی خوانندگان ما بفرمایید تا بعد وارد اصل بحث شویم.

■دکتر یثربی: بسم الله الرحمن الرحیم. من در حدود 70 سال پیش در روستایی دورافتاده در خانواده ای فقیر در آذربایجان غربی به دنیا آمدم؛ یک ساله بودم که پدرم فوت کرد؛ پدربزرگم غیر از پدرم فرزندی نداشت و من هم تنها فرزند پدر بودم؛ من ماندم و مادرم و پدربزرگم. از آنجا که این خانواده کوچک نان آوری نداشت، مرا به مکتب فرستادند تا دعانویسی یاد بگیرم. در مکتب، پس از ختم قرآن، دعا نویسی را به من یاد دادند و این وسیله ای شد برای امرار معاش خانواده؛ از قضا

ادامه مطلب

آموزش اجباری فلسفه در حوزه – گفتگوی فصلنامه محفل با آیت الله سیدان

■ اشاره: آیت‌الله حاج سید جعفر سیّدان یکى از پروردگان مکتب استاد، حاج شیخ مجتبى قزوینى (ره) در اواخر سال 1313 هجری شمسی در مشهد دیده به جهان گشود. پس از تحصیل مقدمات و سطح، دروس خارج فقه و اصول را قریب هشت سال از محضر حضرت آیت‌الله میلانی(ره) استفاده نمودند،

و دروس فلسفه و كلام شامل شرح منظومه، شرح اشارات، اسفار، مشاعر و بالجمله معارف اهل البیت(علیهم السلام) و اخلاق را از محضر پر فیض حضرت آیت‌الله حاج شیخ مجتبی قزوینی(ره) بهره‌مند شدند و در زمره شاگردان شاخص و بارز آن بزرگوار در آمدند. البته معلوم است شیخ مجتبی قزوینی مبانی فلسفی را قبول نداشتند بلكه خدشه و قویّا رد می‌نمودند.

اكنون ایشان یكی از مدّعیان و مدافعان نظریه ای است که كه اخیرا بعد از پخش مصاحبه مرحوم دكتر عبدالجواد فلاطوری و نشر کتاب جناب آقای حکیمی به نام «مكتب تفكیك» معروف و مشهور شده است.

از ایشان تاكنون متجاوز از بیست و پنج كتاب و رساله از قبیل دروس اعتقادی، میزان شناخت، جبر و اختیار، معاد، فوائد نبویه، آیات العقائد، تفكیك یا روش فقهاء امامیه، شرح خطبه 152 نهج‌البلاغه، مناظره در مسأله‌ای از معاد،…، و بیش از دو هزار

ادامه مطلب