پیشنهادی:

بررسی و نقد دیدگاه ابن عربی در باب کیفیت عذاب اخروی – دکتر محمد حسین بیات – ۲

بررسی و نقد دیدگاه ابن عربی در باب کیفیت عذاب اخروی با تکیه به آثار قرآنی و براهین عقلی – بخش دوم

دکتر محمد حسین بیات، دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی (با اندکی حذف و اضافات)

چکیده

وقتی نام “ابن‌عربی” به گوش می‌خورد، عرفان نظری در ذهن شنونده تداعی می‌گردد و آدمی می‌انگارد که جمیع مباحث کتاب‌های معروف وی صرفاً متکفل بیان عرفان ناب اسلام است. مباحثی همچون عذاب نشئه آخرت، خلافت، امامت، ولایت و… لیکن بعد از ژرف‌نگری در آثار برجسته آن عارف نامدار، آدمی می‌بیند که بسیاری از مباحث کلامی و حتی فقهی در این کتاب‌ها به‌نحو برجسته‌ایی مطرح گردیده و با مباحث عرفانی خلط شده‌است. مسئله وقوع عذاب در نشئه آخرت و ابدی یا غیر ابدی بودن آن، یکی از مباحث جنجال‌برانگیز دانش کلام است که هر یک از فرقه‌های کلام اسلامی طبق مشرب فکری خود در آن باب سخن رانده‌اند، لیکن هیچ یک از فرقه‌های گونه‌گون کلامی وقوع عذاب اخروی و نیز ابدی بودن عذاب دوزخ را برای عدّه‌ایی از گنهکاران مورد شک قرار نداده بل آن را قطعی دانسته‌اند و کاملاً به نصوص و ظهورات آیات قرآنی پای بند مانده‌اند. ابن‌عربی نیز در آثار عرفانی خود، این مسئله کلامی را با آب و رنگ عرفانی مطرح نموده لیکن به هیچ روی به تصریحات صدها آیه و حتی براهین عقلی پای بند نمانده و با صراحت لهجه، ابدی بودن عذاب بل تحقق خود عذاب و وعیدهای الهی را انکار نموده و مدّعی شده که همه آدمیان در جهان بی‌پایان آخرت برای ابد از نعمات الهی بهره‌مند شوند گرچه کیفیّت نعمت‌های دوزخیان با بهشتیان در ظهور تجلّیات الهی متباین باشند. نویسنده مقاله دیدگاه ابن‌عربی را مورد نقد قرار داده و با استناد به آیات و براهین عقلی آن را مردود دانسته‌است.

کلیدواژه ها
عذاب؛ تعذیب؛ وعد؛ وعید؛ خلود؛ خالد؛ جهنم و بهشت

خلود و جاودانگی عذاب کافران در قرآن

پیش‌تر در بخش معنی‌شناسی خلود و مشتقاتش آن را معنی کردیم. فی‌الجمله، خلود یعنی جاودانگی و خالد به معنی جاودان باشد. بنابراین، خالد یا مخلّد در بهشت یا دوزخ یعنی برای ابد در نعمات بهشتی یا عذاب‌های دوزخی بودن و به همان حال باقی ماندن باشد. کلمه خالد و مشتقات آن، حدود ۹۵ بار در قرآن مجید بیامده که ۳۰ مورد آن در باب خلود دوزخیان است. با اینکه، معنی خلود جاودانگی در نعمت بهشت یا عذاب دوزخ است، لیکن ۹ بار همراه کلمه «ابداً» آمده که سبب رفع هر نوع شبهه در جاودانگی آنان است، به دیگر بیان، همراه بودن خلود با کلمه «ابداً» دالّ بر خلود مؤبّد است. این کلمه ۳ بار در باب عذاب دوزخیان مؤبّد تبه کاران و ۶ بار در باب نعمت ابدی بهشتیان است. آیاتی که در باب عذاب دوزخیان است به قرار زیرین است: ﴿وَ مَنْ یَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَإِنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ خالِدینَ فیها أَبَدا﴾ (الجنّ/۲۳): هر که در برابر اوامر خدا و رسولش نافرمانی کند سزایش آتش جهنّم باشد که جاودانه برای ابد در آن بماند؛ ﴿إِنَّ اللَّهَ لَعَنَ الْکافِرینَ وَ أَعَدَّ لَهُمْ سَعیراً *خالِدینَ فیها أَبَدا﴾ (الاحزاب/۶۴-۶۵): همانا خداوند کافران را لعنت فرمود و برای‌شان عذاب سختی مهیّا نمود که برای ابد در آن بمانند؛ ﴿إِنَّ الَّذینَ کَفَرُوا وَ ظَلَمُوا لَمْ یَکُنِ اللَّهُ لِیَغْفِرَ لَهُمْ وَ لا لِیَهْدِیَهُمْ طَریقاً *إِلاَّ طَریقَ جَهَنَّمَ خالِدینَ فیها أَبَدا﴾ (النساء/۱۶۸-۱۶۹): آنان که کافر شدند و ستم نمودند، خداوند‌شان نمی‌آمرزد و جز به راه جهنّم به راه دیگرشان هدایت ننمایند.

شایان ذکر آن که مخلّد بودن در عذاب یا نعمت ابدی گاهی همراه قراین دیگری است که نیازی به کلمه «ابداً» ندارد. مثلاً

ادامه مطلب

بررسی و نقد دیدگاه ابن عربی در باب کیفیت عذاب اخروی – دکتر محمد حسین بیات – ۱

بررسی و نقد دیدگاه ابن عربی در باب کیفیت عذاب اخروی با تکیه به آثار قرآنی و براهین عقلی – بخش اول

دکتر محمد حسین بیات، دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی (با اندکی حذف و اضافات)

چکیده

وقتی نام “ابن‌عربی” به گوش می‌خورد، عرفان نظری در ذهن شنونده تداعی می‌گردد و آدمی می‌انگارد که جمیع مباحث کتاب‌های معروف وی صرفاً متکفل بیان عرفان ناب اسلام است. مباحثی همچون عذاب نشئه آخرت، خلافت، امامت، ولایت و… لیکن بعد از ژرف‌نگری در آثار برجسته آن عارف نامدار، آدمی می‌بیند که بسیاری از مباحث کلامی و حتی فقهی در این کتاب‌ها به‌نحو برجسته‌ایی مطرح گردیده و با مباحث عرفانی خلط شده‌است. مسئله وقوع عذاب در نشئه آخرت و ابدی یا غیر ابدی بودن آن، یکی از مباحث جنجال‌برانگیز دانش کلام است که هر یک از فرقه‌های کلام اسلامی طبق مشرب فکری خود در آن باب سخن رانده‌اند، لیکن هیچ یک از فرقه‌های گونه‌گون کلامی وقوع عذاب اخروی و نیز ابدی بودن عذاب دوزخ را برای عدّه‌ایی از گنهکاران مورد شک قرار نداده بل آن را قطعی دانسته‌اند و کاملاً به نصوص و ظهورات آیات قرآنی پای بند مانده‌اند. ابن‌عربی نیز در آثار عرفانی خود، این مسئله کلامی را با آب و رنگ عرفانی مطرح نموده لیکن به هیچ روی به تصریحات صدها آیه و حتی براهین عقلی پای بند نمانده و با صراحت لهجه، ابدی بودن عذاب بل تحقق خود عذاب و وعیدهای الهی را انکار نموده و مدّعی شده که همه آدمیان در جهان بی‌پایان آخرت برای ابد از نعمات الهی بهره‌مند شوند گرچه کیفیّت نعمت‌های دوزخیان با بهشتیان در ظهور تجلّیات الهی متباین باشند. نویسنده مقاله دیدگاه ابن‌عربی را مورد نقد قرار داده و با استناد به آیات و براهین عقلی آن را مردود دانسته‌است.

کلیدواژه ها
عذاب؛ تعذیب؛ وعد؛ وعید؛ خلود؛ خالد؛ جهنم و بهشت

مقدمه

برخی از آثار عرفانی را باید از نزدیک دید و با تأمل مورد مطالعه قرار داد، آنگاه اظهار‌ نظر نمود. وقتی فصوص‌الحکم و فتوحات مکیه وی به گوش کسی می‌خورد پندارد که این دو کتاب و مانند آنها، صرفاً بیان مباحث و مسائل عرفان نظری را به عهده دارد و گویای تجارب عرفان عملی است. لیکن وقتی آدمی این آثار را با دقت بررسی می‌کند، می‌بیند که بسیاری از مسائل کلامی و فقهی با عناوین به ظاهر عرفانی در آنها مطرح گردیده امّا با مسائل کلامی خلط شده‌است. مثل مسئله خلافت، امامت، عذاب نشئه آخرت و مانند آنها که ابن‌عربی در آثار برجسته خویش این مسائل را آورده و چونان متکلمان در باب آنها به بحث و نظر پرداخته‌است. وی در جای جای فصوص‌الحکم وفتوحات مکیه خود، در باب ماهیت عذاب اخروی و ابدی یا غیر ابدی بودن آن، بحث کرده و سرانجام برخلاف جمیع متکلمان فرقه‌های گونه‌گون اسلامی، هم ابدی بودن عذاب را انکار نموده و مدّعی شده که هیچ گنهکاری برای ابد در عذاب نخواهد ماند، هم حقیقت آن را منکر شده و ادعا کرده که عذاب به معنی عذب یعنی نعمت گوارا به صورت آتش جهنم می‌باشد که تنها تفاوت آن با نعمات بهشتی در تجلیات و صورت‌هاست.

ابن‌عربی با این دیدگاه بسیار شگفت‌آور خود، نصوص و ظواهر صدها آیه در باب عذاب اخروی را نادیده گرفته و بدان ها پای‌بند نمانده‌است. وی با ارائه این دیدگاه خواسته یا ناخواسته سخن حقّ قرآن کریم را تکذیب و انکار نموده و مشمول آیه ﴿فَقَدْ کَذَّبُوا بِالْحَق‏﴾ (الانعام/۵) واقع شده است.

فی‌الجمله این مقاله در پنج بخش زیر به رشته تحریر آمده است:

الف) معنی‌شناسی (philology) برخی واژه‌ها؛

ب) بررسی دیدگاه ابن‌عربی در باب کیفیّت عذاب اخروی؛

ج) بیان دیدگاه قرآن مجید در باب کیفیّت عذاب اخروی گنهکاران؛

د) نقد دیدگاه ابن‌عربی با تکیه به آیات قرآنی و براهین عقلی؛

هـ) نتیجه‌گیری.

الف- معنی‌شناسی اصطلاحات

معنی‌شناسی (philology): معنی واژه عذاب، راغب اصفهانی می گوید: العذاب هو الایجاع

ادامه مطلب

ادعاهای خلاف واقع و اغراق شاگردان متصوفه در وصف اساتید خود

ادعاهای خلاف واقع و اغراق شاگردان متصوفه در وصف اساتید خود

 

حضرت‌ آقای‌ حاج‌ سیّد هاشم‌ در افق‌ دیگری‌ زندگی‌ می‌نمود؛ و اگر بخواهیم‌ تعبیر صحیحی‌ را ادا کنیم‌ در لا اُفُق‌ زندگی‌ میکرد. آنجا که‌ از تعیّن‌ برون‌ جسته‌، و از اسم‌ و صفت‌ گذشته‌، و جامع‌ جمیع‌ اسماء و صفات‌ حضرت‌ حقّ متعال‌ به‌ نحو اتمّ و اکمل‌، و مورد تجلّیات‌ ذاتیّۀ وَحدانیّۀ قهّاریّه‌، أسفار أربعه‌ را تماماً طیّ نموده‌، و به‌ مقام‌ انسان‌ کامل‌!! رسیده‌ بود.

 

هیچ‌ یک‌ از قوا و استعدادات‌ در جمیع‌ منازل‌ و مراحل‌ سلوکی‌ از ملکوت‌ أسفل‌ و ملکوت‌ أعلی‌، و پیمودن‌ و گردش‌ کردن‌ در أدوار عالم‌ لاهوت‌ نبود، مگر آنکه‌ در وجود گرانقدرش‌ به‌ فعلیّت‌ رسیده‌ بود.

 

برای‌ وی‌ زندگی‌ و مرگ‌، مرض‌ و صحّت‌، فقر و غنا

ادامه مطلب

عقب نشینی تلویحی آقای صمدی آملی از مواضع قبلی خود و تصریح به خلود شمر و… در جهنم

عقب نشینی تلویحی آقای صمدی آملی از مواضع قبلی خود و تصریح به خلود شمر و یزید و افراد نامبرده شده دیگر در جهنم + دستخط

آقای صمدی آملی برای تنویر افکار عمومی و در پاسخ به برخی حاشیه‌ ها توضیحی منتشر کرد و نوشت : تولّی و تبّری اصل مسلّم ما شیعیان خالص امامیه‌ اثنی عشریه است. ناگفته نماند که ظاهرا آقای صمدی از زیر بار صحبتهای قبلی خود – که در فایل صوتی موجود می باشد – شانه خالی کرده و غیر مستقیم آنها را منکر شده است. ولی همین که اعتراف به بطلان اینچنین نظریه ای کرده ، کافی است.

به گزارش خبرگزاری فارس، آقای داود صمدی آملی در پی ایجاد برخی مباحث حاشیه‌ای درباره مساله «تشکیک در ماهیت» (عین ثابت)، عوض شدن «عین ثابت» متن زیر را برای خبرگزاری فارس ارسال کرده است که عینا منتشر می‌شود:

بسم الله الرحمن الرحیم

اخیراً موضوعاتی مطرح شده مبنی بر این که اینجانب حدوداً پانزده سال قبل در جلسه‌ای درسی و علمی و در قالب مثال از اسامی افرادی کثیف استفاده کردم که سبب برداشت‌های ناصحیح گردیده است. اینجانب اعلام می‌دارم بر اساس نصوص قرآنی و روایی

ادامه مطلب

آیت الله حسن‌ زاده آملی سخنان حجت‌ الاسلام صمدی آملی را تکذیب کرد + دستخط

آیت الله حسن‌ زاده آملی سخنان حجت‌ الاسلام صمدی آملی درباره شمر و یزید را تکذیب کرد + دستخط

hz0

به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، در پی انتشار سخنان حجت‌الاسلام داوود صمدی آملی درباره مساله «تشکیک در ماهیت» (عین ثابت)، عوض شدن «عین ثابت» و انتساب آن به علامه حسن‌ زاده آملی و متفرع کردن برخی مسائل نادرست به آن اصل، مانند «احتمال بهشت رفتن یزید» وی با صدور اطلاعیه ای سخنان منسوب به خود را تکذیب کرد.

متن پیام به این شرح است:

بسم الله الرحمن الرحیم

این متمسک به ذیل ولایت امام امیرالمومنین علی‌ بن ابی‌طالب و حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا و اولاد طاهرینشان علیهم السلام با اعلام

ادامه مطلب

آقای صمدی آملی: یزید و قاتلان امام حسین علیه السلام به بهشت می روند!

آقای صمدی آملی : یزید و قاتلان امام حسین (علیه السلام) هم به بهشت می روند!+فایل صوتی+متن سخنان

قواعد فلسفی و عرفانی با منشا و مبناهای ذوقی و من عندی ، به طرق مختلف انسان را به انحراف فکری می کشاند! اساسی ترین مشکل مدرسه فلسفه و عرفان مصطلح، خود بنیادی نظری و اعتقادی و بی توجهی و بلکه مخالفت با تعالیم برهانی و عرفانی اصیل و صحیح اهل بیت علیهم السلام است. این خود بنیادی و بی توجهی و عدم پایبندی فلاسفه و عرفا به آموزه های اهل بیت علیهم السلام، در عرصه های گوناگون اعم از اصول و فروع دین خود را نشان می دهد.

حضرت استاد صمدی آملی آیت الله صمدی آملی داوود صمدی آملی

در راستای بسط و تشریح نظریه فلسفی و عرفانی وحدت وجود و مبانی ابن عربی که معتقد است فرعون طاهر و مطهر از دنیا رفت و گوساله پرستی قوم موسی عین خدا پرستی بوده و همچنین برخی که میگویند شیطان رئیس الموحدین به شمار می رود ، شمر و عمر سعد و یزید هم در زمره بهشتیان قرار گرفتند.

آقای صمدی آملی در سخنانی با ذکر مقدماتی فلسفی و عرفانی به تبرئه و تطهیر قاتلان ابا عبدالله الحسین علیه السلام پرداخته و اظهار میدارد در حالی که در قیامت همه منتظر به جهنم رفتن شمر و یزید و عمر سعد هستند، مشاهده می شود که امام حسین دست اینها را گرفته و به بهشت می برد!

کلیاتی از بحث آقای صمدی آملی :

آقای حسن زاده اعتقاد دارند که ماهیت هم تشکیکی است . که منشا این سخن اسفار ملاصدرا است . اگر این قضیه که می فرماید عین ثابت را می شود عوض کرد ثابت باشد ، آنوقت می بینیم قبل از اینکه ما برویم بهشت ، یزید و یارانش

ادامه مطلب